Hằng năm, mỗi khi đến mùa mưa bão, những gia đình ngư dân lại nơm nớp lo âu bởi có người thân lao động trên biển. Cơ hội mới đang mở cho tàu thuyền đánh bắt cá xa bờ, bởi sắp tới sẽ có hệ thống “mắt thần” từ vệ tinh dõi theo, thông báo sớm hướng đi của bão, áp thấp nhiệt đới để tàu thuyền vòng tránh hoặc di chuyển vào bờ, góp phần làm giảm thiệt hại.
Lâu nay, dường như đã trở thành nghịch lý, đó là biển đem lại cho bao gia đình ngư dân có thu nhập, ổn định đời sống, thế nhưng biển cũng trở thành nỗi ám ảnh của không ít gia đình khi nhiều người, chủ yếu là trai tráng, đã không trở về do gặp nạn vì bão biển... Một trong những nguyên nhân là do phương tiện đánh bắt lạc hậu, tàu thuyền công suất nhỏ, không kịp trở về do ngư trường đánh hải sản quá xa. Nhiều tàu đánh bắt hải sản trang bị hệ thống thông tin liên lạc với đất liền rất thô sơ, khi ra khơi rất dễ bị… mất sóng!
Thủy sản hiện là một ngành hàng nông nghiệp mũi nhọn, hiện đang dẫn đầu về giá trị kim ngạch xuất khẩu với 4,94 tỷ USD năm 2010. Theo Tổng cục Thủy sản (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), sản lượng đánh bắt hải sản trong giai đoạn 2006 - 2010 bình quân tăng 81.400 tấn/năm. Đó là một bước tiến của ngành nông nghiệp do Nhà nước đã thực hiện nhiều chính sách hỗ trợ cho các hoạt động khai thác, khuyến khích ngư dân trang bị tàu có công suất lớn, hiện đại hóa trang thiết bị chế biến, bảo quản phục vụ khai thác dài ngày trên biển. Lẽ dĩ nhiên, để phát triển bền vững, trong đó yếu tố tiên quyết là phải bảo đảm an toàn tính mạng cho chính các ngư dân, thì cần phải trang bị phương tiện liên lạc tiên tiến, hiện đại hơn.
Theo ông Chu Tiến Vĩnh, Phó tổng cục trưởng Tổng cục Thủy sản, để thực hiện lộ trình này, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn vừa có Quyết định số 453/QĐ-BNN-TCTS về việc ban hành tiêu chí lựa chọn 3000 tàu cá lắp đặt thiết bị kết nối vệ tinh. Chương trình này thuộc dự án “Hệ thống quan sát tàu cá, vùng đánh bắt và nguồn lợi thủy sản bằng công nghệ vệ tinh Movimar” có nguồn vốn vay ODA của Pháp, tổng kinh phí là 14,5 triệu Euro. Sau khi được lắp đặt hệ thống tín hiệu này, ngư dân sẽ chủ động đón nhận thông tin về các cơn bão, áp thấp nhiệt đới, gió mùa Đông Bắc từ đất liền, qua đó các cơ quan chức năng ở đất liền cũng có thể chủ động, liên tục theo dõi tọa độ chính xác của từng con tàu trên biển liên tục 24/24 giờ, hỗ trợ thông tin tốc độ và hướng đi của con tàu.
Vẫn theo ông Chu Tiến Vĩnh, việc gắn thiết bị kết nối vệ tinh chỉ có thể được thực hiện sau khi các tàu đánh cá đã thành lập các tổ, đội khai thác, ngư dân sẽ không phải bỏ bất kỳ khoản kinh phí nào. Những tàu cá sẽ được gắn thiết bị kết nối vệ tinh gồm tàu có công suất từ 90CV trở lên, ưu tiên cho các tàu hoạt động theo tổ và tàu giữ vai trò tổ trưởng, tàu tìm kiếm cứu hộ, cứu nạn, tàu kiểm ngư, tàu dịch vụ trên biển… Đối với ngư dân, mỗi tổ, đội sẽ cử ra một “tàu cái”, chủ tàu này sẽ được hướng dẫn cách sử dụng và có trách nhiệm thông báo với các thành viên trong tổ của mình. Lẽ dĩ nhiên, tất các các tàu trong tổ, đội đều phải có những thiết bị liên lạc với nhau. Dự kiến việc lắp đặt thiết bị kết nối vệ tinh sẽ được triển khai trong năm 2011 này.
Theo nội dung dự án, hệ thống giám sát tàu cá sử dụng công nghệ vệ tinh sẽ được thiết lập và vận hành tại Việt Nam bao gồm xây dựng Trung tâm Điều khiển tích hợp thông tin hàng hải (Trung tâm THEMIS) và khu vực, lắp đặt thiết bị kết nối vệ tinh cho 3000 tàu cá khai thác hải sản xa bờ của 28 tỉnh ven biển, chủ yếu làm nghề câu mực, cá ngừ đại dương và một số loại nghề khai thác khác hoạt động tại các vùng nước nhạy cảm. Công nghệ này là hệ thống rất hiện đại, sử dụng toàn bộ thiết bị cũng như dịch vụ vệ tinh của Pháp, sản phẩm của Trung tâm Thu phát và định vị vệ tinh (CLS) thuộc Cơ quan Hàng không vũ trụ quốc gia Pháp chế tạo.
Cùng với hệ thống liên lạc tiên tiến này, thực hiện Quyết định của Chính phủ về hỗ trợ phương tiện thông tin liên lạc cho các tàu cá, còn có thêm một hệ thống quản lý và theo dõi nữa là thông qua tín hiệu GPS và bộ đàm ICOM. Đây cũng sẽ là hệ thống gần tương tự như Movimar của Pháp, có thể giúp liên lạc dễ dàng giữa các tàu cá và bờ, theo dõi chính xác tọa độ. Với hệ thống “mắt thần dõi bóng ngư dân” nhờ công nghệ vệ tinh Movimar, hy vọng những rủi ro thiên tai trên biển sẽ được hạn chế đến mức tối thiểu, để những gia đình ngư dân yên tâm hơn mỗi khi người thân ra biển./.