(LĐ) - Ai đã từng giữa biển khơi mênh
mông, xung quanh tịnh không một bóng tàu, chỉ có nước và mây bao quanh,
sẽ thấu hiểu tiếng nói của người trên bờ quý giá nhường nào. "Alô, đài
duyên hải nghe đây".
Hàng chục nghìn người đi biển đã được nối với
đất liền bằng những giọng nói vượt trùng khơi ấy. Nhưng vẫn còn những
ngư dân đã không nghe đài duyên hải... Và điều này làm quặn thắt những
"trái tim bờ".
"Trái tim bạn bè"
Tôi không muốn giới thiệu "chàng" Giám đốc Cty thông tin điện tử hàng hải Việt Nam (Vishipel) thuộc Cục Hàng hải VN (Bộ GTVT) bằng cách trịnh trọng như kiểu "ông Phan Ngọc Quang - Giám đốc"... mà chỉ muốn gọi bằng tên thân thiết: Quang.
Trẻ như một sinh viên dù đã suýt soát bốn mươi, Quang rất khác với những vị đứng đầu doanh nghiệp đang gánh trên vai trọng trách nặng nề, tôi vẫn thường hay gặp. Quang nói về mong ước hệ thống đài thông tin duyên hải (ĐDH) mình đang quản lý sẽ thành người bạn thân thiết của tất cả những người đi biển.
Tôi cũng đã từng ra biển, từng nếm trải cảm giác là hạt bụi đơn côi giữa nghìn trùng sóng nước. Trong huyết quản tôi luôn chảy dòng máu của cha tôi - một người đi biển thứ thiệt, nên tôi cảm nhận được rằng người đi biển cần biết bao một tiếng nói bờ, trái tim bè bạn.
Buổi tối ở biển Nha Trang, giữa lồng lộng gió trong gian quán nhỏ, Quang say sưa giới thiệu về "phên giậu" thông tin liên lạc quốc gia trên biển. Nếu trên đất liền sóng điện thoại di động được phủ khắp nơi, thì trên biển hệ thống 32 ĐDH trải khắp bờ biển VN đã làm được điều tương tự.
Và trên đất liền mỗi người có một máy di động thì trên biển, các ngư dân và người đi biển có một máy thu phát sóng vô tuyến điện (iCom). Bất kỳ khi nào người đi biển cần liên lạc với đất liền bằng phương tiện thoại, fax, telex hay data qua sóng vô tuyến điện hoặc sóng vệ tinh, hệ thống ĐDH đều là cầu nối "xin mời!".
Nhân văn nhất là "con mắt thần " - đài thông tin vệ tinh mặt đất Inmarsat, đài thu tín hiệu cấp cứu qua vệ tinh Cospas-Sarsat - luôn canh chừng an nguy cho người đi biển. Thấy tôi nhăn trán, cố hình dung, Quang giải thích: Theo công ước quốc tế về an toàn sinh mạng trên biển (SOLAS - 74/88), các tàu đi biển đều bắt buộc phải trang bị những thiết bị phát tín hiệu cấp cứu lên vệ tinh khi gặp sự cố.
Những tín hiệu này được Inmarsat, Cospas-Sarsat nhận và " con mắt thần" với Trung tâm xử lý dữ liệu Cospas - Sarsat của Vishipel sẽ xử lý, thông báo cho bộ phận tìm kiếm cứu nạn vị trí xảy ra tai nạn, thông số về con tàu... Các tàu đang hành hải qua gần vị trí tàu bị nạn cũng sẽ được liên lạc để huy động hỗ trợ cứu nạn.
Có chuyện khá ngộ nghĩnh là nhân viên ĐDH thường xuyên phải "phiên dịch qua sóng" cho các tàu bị nạn và tàu hỗ trợ cứu nạn. Mới đây vụ 2 sà lan của Philippines gặp nạn, 2 tàu VN đang hành hải gần đấy ra ứng cứu, nhưng bất đồng ngôn ngữ nên thay vì liên lạc trực tiếp, các tàu này đã phải liên lạc qua ĐDH Đà Nẵng, nhờ phiên dịch.
Tôi không muốn giới thiệu "chàng" Giám đốc Cty thông tin điện tử hàng hải Việt Nam (Vishipel) thuộc Cục Hàng hải VN (Bộ GTVT) bằng cách trịnh trọng như kiểu "ông Phan Ngọc Quang - Giám đốc"... mà chỉ muốn gọi bằng tên thân thiết: Quang.
Trẻ như một sinh viên dù đã suýt soát bốn mươi, Quang rất khác với những vị đứng đầu doanh nghiệp đang gánh trên vai trọng trách nặng nề, tôi vẫn thường hay gặp. Quang nói về mong ước hệ thống đài thông tin duyên hải (ĐDH) mình đang quản lý sẽ thành người bạn thân thiết của tất cả những người đi biển.
Tôi cũng đã từng ra biển, từng nếm trải cảm giác là hạt bụi đơn côi giữa nghìn trùng sóng nước. Trong huyết quản tôi luôn chảy dòng máu của cha tôi - một người đi biển thứ thiệt, nên tôi cảm nhận được rằng người đi biển cần biết bao một tiếng nói bờ, trái tim bè bạn.
Buổi tối ở biển Nha Trang, giữa lồng lộng gió trong gian quán nhỏ, Quang say sưa giới thiệu về "phên giậu" thông tin liên lạc quốc gia trên biển. Nếu trên đất liền sóng điện thoại di động được phủ khắp nơi, thì trên biển hệ thống 32 ĐDH trải khắp bờ biển VN đã làm được điều tương tự.
Và trên đất liền mỗi người có một máy di động thì trên biển, các ngư dân và người đi biển có một máy thu phát sóng vô tuyến điện (iCom). Bất kỳ khi nào người đi biển cần liên lạc với đất liền bằng phương tiện thoại, fax, telex hay data qua sóng vô tuyến điện hoặc sóng vệ tinh, hệ thống ĐDH đều là cầu nối "xin mời!".
Nhân văn nhất là "con mắt thần " - đài thông tin vệ tinh mặt đất Inmarsat, đài thu tín hiệu cấp cứu qua vệ tinh Cospas-Sarsat - luôn canh chừng an nguy cho người đi biển. Thấy tôi nhăn trán, cố hình dung, Quang giải thích: Theo công ước quốc tế về an toàn sinh mạng trên biển (SOLAS - 74/88), các tàu đi biển đều bắt buộc phải trang bị những thiết bị phát tín hiệu cấp cứu lên vệ tinh khi gặp sự cố.
Những tín hiệu này được Inmarsat, Cospas-Sarsat nhận và " con mắt thần" với Trung tâm xử lý dữ liệu Cospas - Sarsat của Vishipel sẽ xử lý, thông báo cho bộ phận tìm kiếm cứu nạn vị trí xảy ra tai nạn, thông số về con tàu... Các tàu đang hành hải qua gần vị trí tàu bị nạn cũng sẽ được liên lạc để huy động hỗ trợ cứu nạn.
Có chuyện khá ngộ nghĩnh là nhân viên ĐDH thường xuyên phải "phiên dịch qua sóng" cho các tàu bị nạn và tàu hỗ trợ cứu nạn. Mới đây vụ 2 sà lan của Philippines gặp nạn, 2 tàu VN đang hành hải gần đấy ra ứng cứu, nhưng bất đồng ngôn ngữ nên thay vì liên lạc trực tiếp, các tàu này đã phải liên lạc qua ĐDH Đà Nẵng, nhờ phiên dịch.
 |
| Trực canh 24/24h tại hệ thống Đài duyên hải. |
"Phên giậu" thông tin liên lạc trên biển
Hệ thống ĐDH chuyên nghiệp và quốc tế hoá như hiện nay có được nhờ tầm nhìn xa về chiến lược biển của Chính phủ. Từ năm 1997, hệ thống đài thông tin duyên hải VN được đầu tư 30 triệu USD nâng cấp theo tiêu chuẩn Hệ thống thông tin an toàn hàng hải toàn cầu (GMDSS) của Tổ chức Hàng hải quốc tế (IMO).
Năng lực bao quát thông tin liên lạc trên biển của VN đã được quốc tế công nhận và phân định trách nhiệm xử lý thông tin toàn cầu về an toàn, cứu hộ cứu nạn trên biển của GMDSS bao gồm toàn bộ lãnh thổ lãnh hải VN và một phần vùng biển quốc tế.
Với chế độ trực 24/24 giờ/7 ngày, mọi yêu cầu liên lạc tín hiệu về cứu hộ cứu nạn thuộc vùng phân định trên đều được hệ thống ĐDH của Vishipel thu nhận và xử lý. Có thể ví đây là "phên giậu" về thông tin liên lạc trên vùng biển này cho người đi biển VN và quốc tế.
Sáng ngày 18.12.2008, tại ĐDH Nha Trang, tôi đã chứng kiến "tiếng nói" của đất liền và biển khơi được nối liên tục. 3 điểm đài của ĐDH Nha Trang đặt tại Vân Phong, Cam Ranh và Nha Trang luôn có 4 người trực. Mạch liên lạc thông suốt gửi gắm yêu thương có, công việc có và cả kêu cứu của người đi biển với đất liền.
Bỏ chiếc tai nghe khỏi đầu, trưởng ca trực Lương Thị Ngọc Thắm chỉ lên màn hình vi tính chằng chịt những con số, giải thích: 18 giờ ngày 12.12, đài Nha Trang nhận được thông tin từ Trung tâm vùng 2 yêu cầu phát quảng bá thông báo khẩn cấp về tín hiệu báo nạn trên tần số 121,5MHZ vào phút thứ 50 của giờ chẵn liên tục từ 12-15.12 trong vòng 72 giờ. Nếu sau 72 giờ không có tín hiệu phúc đáp sẽ ngừng phát.
Với người gặp nạn trên biển, những tia hy vọng này vô cùng quý giá, nên bọn tôi không bao giờ cho phép mình được lơ là. Khai thác viên Lê Thị Thuý Kiều, chất giọng Nam Bộ ngọt như mật, rành rẽ: Từ 6 giờ 36 phút đến 9 giờ 59 phút có 29 cuộc gọi từ tàu qua ĐDH tiếp sóng để liên lạc được với hệ thống điện thoại bờ. Thời gian gọi 117 phút.
Có người gọi về chúc mừng vợ vừa sinh con. Có người còn nhờ ĐDH tặng hộ hoa cho người yêu nhân sinh nhật... "Mỗi phút tiếp sóng từ tàu vào bờ mất bao nhiêu tiền?". "Theo quy định là 2.000 đồng/phút, song hiện nay ngư dân đang được Nhà nước trợ giá 40% nên chỉ phải trả 1.200 đồng/phút".
Ngư dân, xin hãy lắng nghe...
Hệ thống ĐDH là an sinh xã hội cho người đi biển, song nhiều ngư dân lại chưa nắm lấy "chiếc phao" này. Băn khoăn, lo lắng dường như làm dày thêm những nếp nhăn trên khuôn mặt Giám đốc ĐDH Nha Trang Võ Quang Khá.
Hệ thống ĐDH có nhiệm vụ thông báo thời tiết, báo bão trong trường hợp khẩn cấp và thu phát các tín hiệu cấp cứu từ các tàu, nhất là tàu đánh cá của ngư dân tại tần số 7.903Khz, sau đó xử lý thông tin và đưa ra trợ giúp cần thiết cho tàu gặp nạn. Song vì tiện lợi, nhiều ngư dân đánh bắt cá xa bờ không nghe ĐDH mà tự trang bị máy iCom đặt tại bờ để liên lạc với tàu đi biển ngoài tầm kiểm soát của các cơ quan quản lý tần số.
Trong vai những người đi tiếp thị máy iCom, chúng tôi đã đến phố Cồn Giữa, phường Xương Huân, thành phố Nha Trang - nơi tập trung nhiều ngư dân có tàu đi đánh cá xa bờ. Ngư dân Nguyễn Xuân Vũ - nhà 58A - hồn hậu ngỏ ý: Nếu thiết bị tốt, giá phải chăng gia đình anh cũng mua một chiếc để liên lạc với tàu.
Hiện nay, nhà anh vẫn liên lạc nhờ qua người bà con. Theo anh Vũ, cứ khoảng 10 nhà có tàu đánh cá thì một nhà sắm đài bờ. Chúng tôi đã tận mắt chứng kiến ngư dân Nguyễn Văn Thành - chủ nhà 65A - thao tác máy iCom. Anh Thành cho biết, chiếc máy này anh mua gần 10 triệu đồng, có thể liên lạc xa hàng nghìn kilômét.
Thường tàu và nhà quy ước liên lạc theo một giờ và một tần số nhất định. Nếu tần số này không được thì dò tần số khác. "Anh có cần đăng ký sử dụng tần số liên lạc không?" - tôi hỏi. "Không cần, tôi chỉ đăng ký với cơ quản quản lý tần số, đóng phí 50.000 đồng cho 3 năm". "Có ai đến kiểm tra máy không?". "Không".
Theo khảo sát của Vishipel, hiện các máy iCom do ngư dân đăng ký lắp đặt trên tàu nhưng lại đặt tại bờ để liên lạc với tàu khá phổ biến ở Quảng Ninh, Đà Nẵng, Ninh Thuận, Nha Trang, Vũng Tàu... Tại Bình Thuận cứ hai tàu đánh cá xa bờ có một máy iCom đặt tại bờ.
Do mật độ đài bờ khá dày, lại liên lạc không tuân thủ quy định về tần số, thời gian... nên thường gây nhiễu sóng cho hệ thống ĐDH. Nguy hiểm nhất là các ngư dân thiếu hiểu biết về quy luật liên lạc của ĐDH nên khi tàu gặp sự cố, ngư dân đã không thể phát tín hiệu cấp cứu tới ĐDH.
Một số trường hợp, người nhà ngư dân phải chạy đến báo cho ĐDH về tàu gặp nạn khiến việc cứu hộ đã khó lại càng thêm khó. Một số trường hợp ngư dân không nghe ĐDH nên không thể trợ giúp cho tàu bị nạn ở gần hoặc cập nhật tin bão, áp thấp khiến nguy cơ rủi ro cao hơn.
Trao đổi với ông Nguyễn Tuấn Hùng - Giám đốc Trung tâm kiểm soát tần số VTĐ khu vực 7 (Cục Quản lý tần số, Bộ Thông tin - Truyền thông) mới vỡ lẽ cơ quan quản lý tần số cũng đã nhận thấy nguy cơ loạn đài bờ, quá tải sóng nếu cứ để các đài bờ "mọc ra" tự phát.
Theo quy định, các chủ sử dụng hệ thống liên lạc VTĐ tại đất liền đều phải đăng ký tần số và nộp phí sử dụng tần số 3 triệu đồng/năm. Song với các tàu đánh bắt cá xa bờ, Nhà nước khuyến khích lắp máy iCom trên tàu để liên lạc nên chỉ thu tượng trưng nhằm quản lý đầu máy là 50.000 đồng/3 năm.
Tuy nhiên, bà con ngư dân thấy dễ đã tự phát lắp máy tại nhà, tuỳ tiện liên lạc. Theo ông Hùng, Cục Quản lý tần số đã lên kế hoạch trong năm 2009 sẽ rà soát, nghiên cứu xây dựng cơ chế cấp phép cho các đài bờ theo hướng hạn chế bằng cách tăng phí cấp phép và phí sử dụng tần số.
Cục cũng sẽ đề xuất Nhà nước hỗ trợ máy iCom cũng như giảm cước liên lạc cho ngư dân để họ có thể giữ liên lạc với hệ thống ĐDH và được thực sự hưởng lợi từ hệ thống đài quốc gia này.
Có một câu nói rất hay của những người đi biển rằng: "Người đi xa rất mong tin của trái tim mình". Và "Trái tim bờ" - ĐDH luôn đau đáu đập vì sự an lành cho những người giữa biển khơi. Chỉ xin một điều, các ngư dân hãy lắng nghe...
Hệ thống ĐDH chuyên nghiệp và quốc tế hoá như hiện nay có được nhờ tầm nhìn xa về chiến lược biển của Chính phủ. Từ năm 1997, hệ thống đài thông tin duyên hải VN được đầu tư 30 triệu USD nâng cấp theo tiêu chuẩn Hệ thống thông tin an toàn hàng hải toàn cầu (GMDSS) của Tổ chức Hàng hải quốc tế (IMO).
Năng lực bao quát thông tin liên lạc trên biển của VN đã được quốc tế công nhận và phân định trách nhiệm xử lý thông tin toàn cầu về an toàn, cứu hộ cứu nạn trên biển của GMDSS bao gồm toàn bộ lãnh thổ lãnh hải VN và một phần vùng biển quốc tế.
Với chế độ trực 24/24 giờ/7 ngày, mọi yêu cầu liên lạc tín hiệu về cứu hộ cứu nạn thuộc vùng phân định trên đều được hệ thống ĐDH của Vishipel thu nhận và xử lý. Có thể ví đây là "phên giậu" về thông tin liên lạc trên vùng biển này cho người đi biển VN và quốc tế.
Sáng ngày 18.12.2008, tại ĐDH Nha Trang, tôi đã chứng kiến "tiếng nói" của đất liền và biển khơi được nối liên tục. 3 điểm đài của ĐDH Nha Trang đặt tại Vân Phong, Cam Ranh và Nha Trang luôn có 4 người trực. Mạch liên lạc thông suốt gửi gắm yêu thương có, công việc có và cả kêu cứu của người đi biển với đất liền.
Bỏ chiếc tai nghe khỏi đầu, trưởng ca trực Lương Thị Ngọc Thắm chỉ lên màn hình vi tính chằng chịt những con số, giải thích: 18 giờ ngày 12.12, đài Nha Trang nhận được thông tin từ Trung tâm vùng 2 yêu cầu phát quảng bá thông báo khẩn cấp về tín hiệu báo nạn trên tần số 121,5MHZ vào phút thứ 50 của giờ chẵn liên tục từ 12-15.12 trong vòng 72 giờ. Nếu sau 72 giờ không có tín hiệu phúc đáp sẽ ngừng phát.
Với người gặp nạn trên biển, những tia hy vọng này vô cùng quý giá, nên bọn tôi không bao giờ cho phép mình được lơ là. Khai thác viên Lê Thị Thuý Kiều, chất giọng Nam Bộ ngọt như mật, rành rẽ: Từ 6 giờ 36 phút đến 9 giờ 59 phút có 29 cuộc gọi từ tàu qua ĐDH tiếp sóng để liên lạc được với hệ thống điện thoại bờ. Thời gian gọi 117 phút.
Có người gọi về chúc mừng vợ vừa sinh con. Có người còn nhờ ĐDH tặng hộ hoa cho người yêu nhân sinh nhật... "Mỗi phút tiếp sóng từ tàu vào bờ mất bao nhiêu tiền?". "Theo quy định là 2.000 đồng/phút, song hiện nay ngư dân đang được Nhà nước trợ giá 40% nên chỉ phải trả 1.200 đồng/phút".
Ngư dân, xin hãy lắng nghe...
Hệ thống ĐDH là an sinh xã hội cho người đi biển, song nhiều ngư dân lại chưa nắm lấy "chiếc phao" này. Băn khoăn, lo lắng dường như làm dày thêm những nếp nhăn trên khuôn mặt Giám đốc ĐDH Nha Trang Võ Quang Khá.
Hệ thống ĐDH có nhiệm vụ thông báo thời tiết, báo bão trong trường hợp khẩn cấp và thu phát các tín hiệu cấp cứu từ các tàu, nhất là tàu đánh cá của ngư dân tại tần số 7.903Khz, sau đó xử lý thông tin và đưa ra trợ giúp cần thiết cho tàu gặp nạn. Song vì tiện lợi, nhiều ngư dân đánh bắt cá xa bờ không nghe ĐDH mà tự trang bị máy iCom đặt tại bờ để liên lạc với tàu đi biển ngoài tầm kiểm soát của các cơ quan quản lý tần số.
Trong vai những người đi tiếp thị máy iCom, chúng tôi đã đến phố Cồn Giữa, phường Xương Huân, thành phố Nha Trang - nơi tập trung nhiều ngư dân có tàu đi đánh cá xa bờ. Ngư dân Nguyễn Xuân Vũ - nhà 58A - hồn hậu ngỏ ý: Nếu thiết bị tốt, giá phải chăng gia đình anh cũng mua một chiếc để liên lạc với tàu.
Hiện nay, nhà anh vẫn liên lạc nhờ qua người bà con. Theo anh Vũ, cứ khoảng 10 nhà có tàu đánh cá thì một nhà sắm đài bờ. Chúng tôi đã tận mắt chứng kiến ngư dân Nguyễn Văn Thành - chủ nhà 65A - thao tác máy iCom. Anh Thành cho biết, chiếc máy này anh mua gần 10 triệu đồng, có thể liên lạc xa hàng nghìn kilômét.
Thường tàu và nhà quy ước liên lạc theo một giờ và một tần số nhất định. Nếu tần số này không được thì dò tần số khác. "Anh có cần đăng ký sử dụng tần số liên lạc không?" - tôi hỏi. "Không cần, tôi chỉ đăng ký với cơ quản quản lý tần số, đóng phí 50.000 đồng cho 3 năm". "Có ai đến kiểm tra máy không?". "Không".
Theo khảo sát của Vishipel, hiện các máy iCom do ngư dân đăng ký lắp đặt trên tàu nhưng lại đặt tại bờ để liên lạc với tàu khá phổ biến ở Quảng Ninh, Đà Nẵng, Ninh Thuận, Nha Trang, Vũng Tàu... Tại Bình Thuận cứ hai tàu đánh cá xa bờ có một máy iCom đặt tại bờ.
Do mật độ đài bờ khá dày, lại liên lạc không tuân thủ quy định về tần số, thời gian... nên thường gây nhiễu sóng cho hệ thống ĐDH. Nguy hiểm nhất là các ngư dân thiếu hiểu biết về quy luật liên lạc của ĐDH nên khi tàu gặp sự cố, ngư dân đã không thể phát tín hiệu cấp cứu tới ĐDH.
Một số trường hợp, người nhà ngư dân phải chạy đến báo cho ĐDH về tàu gặp nạn khiến việc cứu hộ đã khó lại càng thêm khó. Một số trường hợp ngư dân không nghe ĐDH nên không thể trợ giúp cho tàu bị nạn ở gần hoặc cập nhật tin bão, áp thấp khiến nguy cơ rủi ro cao hơn.
Trao đổi với ông Nguyễn Tuấn Hùng - Giám đốc Trung tâm kiểm soát tần số VTĐ khu vực 7 (Cục Quản lý tần số, Bộ Thông tin - Truyền thông) mới vỡ lẽ cơ quan quản lý tần số cũng đã nhận thấy nguy cơ loạn đài bờ, quá tải sóng nếu cứ để các đài bờ "mọc ra" tự phát.
Theo quy định, các chủ sử dụng hệ thống liên lạc VTĐ tại đất liền đều phải đăng ký tần số và nộp phí sử dụng tần số 3 triệu đồng/năm. Song với các tàu đánh bắt cá xa bờ, Nhà nước khuyến khích lắp máy iCom trên tàu để liên lạc nên chỉ thu tượng trưng nhằm quản lý đầu máy là 50.000 đồng/3 năm.
Tuy nhiên, bà con ngư dân thấy dễ đã tự phát lắp máy tại nhà, tuỳ tiện liên lạc. Theo ông Hùng, Cục Quản lý tần số đã lên kế hoạch trong năm 2009 sẽ rà soát, nghiên cứu xây dựng cơ chế cấp phép cho các đài bờ theo hướng hạn chế bằng cách tăng phí cấp phép và phí sử dụng tần số.
Cục cũng sẽ đề xuất Nhà nước hỗ trợ máy iCom cũng như giảm cước liên lạc cho ngư dân để họ có thể giữ liên lạc với hệ thống ĐDH và được thực sự hưởng lợi từ hệ thống đài quốc gia này.
Có một câu nói rất hay của những người đi biển rằng: "Người đi xa rất mong tin của trái tim mình". Và "Trái tim bờ" - ĐDH luôn đau đáu đập vì sự an lành cho những người giữa biển khơi. Chỉ xin một điều, các ngư dân hãy lắng nghe...
Theo báo Lao động